بیماری کزاز: معرفی عامل ایجاد بیماری، راه های انتقال و پیشگیری

بیماری کزاز از سایر بیماری‌های قابل‌پیشگیری واکسن متفاوت است، زیرا از فردبه‌فرد دیگر انتقال نمی‌یابد. باکتری‌ها معمولاً در خاک، گردوغبار و کود کشاورزی قرار می‌گیرند و از طریق شکاف در پوست و زخمی که توسط اشیا آلوده ایجاد می‌شود، وارد بدن فرد می‌شوند. امروزه بیماری کزاز در ایالات‌متحده یک بیماری معمولی است که به‌طور متوسط ۳۰ مورد گزارش‌شده در سال دارد. تقریباً در همه موارد، مورد بیماری در افرادی است که هرگز یک واکسن کزاز را دریافت نکرده‌اند یا بزرگ‌سالان که در فواصل ۱۰ ساله واکسیناسیون آن‌ها ادامه نمی‌یابد. البته خوشبختانه در مورد این بیماری که تقریباً در بسیاری از موارد باعث مرگ‌ومیر در فرد مبتلای به بیماری می‌شود، موارد حادثه گزارش‌شده بیش از ۹۵ درصد کاهش‌یافته است و مرگ‌ومیر ناشی از آن در ایالات‌متحده از سال ۱۹۴۷ بیش از ۹۹ درصد کاهش‌یافته است. از سال ۱۹۴۷، تعداد موارد ابتلای به کزاز در هرسال گزارش‌شده است که از سال ۱۹۰۰ این آمار به‌شدت کاهش‌یافته است، همچنان در حال کاهش است. این کاهش تا حدی ناشی از ادامه استفاده از آنتی‌توکسین کزاز برای مدیریت زخم و معرفی واکسن‌های کزاز در دهه‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ بود. معرفی واکسن‌های کزاز به‌طورمعمول باعث واکسیناسیون همه کودکان و اضافه شدن تقویت‌کننده‌های ضد بیماری کزاز برای بزرگ‌سالان می‌شود. موارد اسپورادیک (تک‌وتوک) کزاز در بزرگ‌سالان همچنان رخ می‌دهد، به‌ویژه در افرادی که در دوران کودکی واکسینه نشده بودند یا از طریق یادآورهای ۱۰ ساله تقویت نمی‌شوند. نظارت ملی بر روی این بیماری توسط سیستم نظارت بر بیماری‌ها در وزارت بهداشت اعلام می‌شود و برای نظارت بر روند بروز و شناسایی جمعیت در معرض خطر این نظارت‌ها افزایش می‌یابد. در این مقاله به بررسی مفصل این بیماری مهلک وکشنده خواهیم پرداخت.

عامل به وجود آورنده بیماری کزاز

راه‌های معمولی که باعث انتقال این باکتری به بدن شما می‌شود

• زخم‌های آلوده به خاک، رطوبت (مدفوع) یا تف (بزاق)
• زخم‌های ناشی از یک شیء که پوست را از بین می‌برد، مانند ناخن یا سوزن
• سوختگی
• جراحات ناشی از تصادف
• آسیب از طریق تماس بافت مرده

راه‌های نادری که باعث انتقال این باکتری به بدن شما می‌شود

به‌ندرت، ورود باکتری کلستریدیوم تتانی و ایجاد بیماری کزاز با شکستگی‌های پوست در اثر موارد زیر مرتبط است:

• زخم‌های سطحی تمیز (زمانی که فقط لایه بالایی پوست از بین می‌رود)
• عمل‌های جراحی
• نیش حشرات
• عفونت‌های دندانی
• شکستگی‌های ترکیبی (شکستن استخوان درجایی که در معرض مواجهه قرارگرفته است)
• زخم‌های مزمن و عفونت‌ها
• استفاده از داروهای داخل وریدی (IV)
• تزریق داخل عضلانی (واکسن‌هایی که در داخل یک عضله تزریق می‌شود).

میزان زمان قرار گرفتن در معرض عامل بیماری تا وقوع بیماری (دوره کمون)

دوره کمون یعنی- میزان زمان قرار گرفتن در معرض عامل تا وقوع بیماری – معمولاً بین ۳ تا ۲۱ روز (به‌طور متوسط ۱۰ روز) است، هرچند ممکن است بسته به نوع زخم ممکن است از یک روز تا چند ماه متغیر باشد. بیشتر موارد در عرض ۱۴ روز رخ می‌دهد. به‌طورکلی، دوره‌های کمون (انکوباسیون) با زخم‌های شدید آلوده کوتاه‌تر و با بیماری‌های جدی‌تر و نتایج بدتر (پیش‌آگهی) دیده می‌شود.

علائم و عوارض ناشی از بیماری کزاز

بیماری کزاز اغلب به نام ” قفل شدن فک” شناخته می‌شود، زیرا یکی از شایع‌ترین نشانه‌های این بیماری، قفل شدن عضلات فک است. عفونت ناشی از باکتری کزاز می‌تواند به مشکلات جدی سلامت منجر شود، ازجمله عدم توانایی باز کردن دهان و مشکل در بلع و تنفس که همین امر می‌تواند به احتمالی نزدیک به ۱۰۰ درصد منجر به مرگ در فرد آلوده به عامل بیماری شود.

علائم بیماری کزاز شامل موارد زیر است:

• سفتی و یا قفل شدن فک
• سفتی ناخواسته عضلانی (اسپاسم عضلانی) که اغلب این نشانه در فک رخ می‌دهد
• سفتی عضلانی دردناک در سراسر بدن
• مشکل در بلع
• تکان خوردن سریع و بی‌اراده یا خیره شدن (تشنج)
• سردرد
• تب و عرق کردن
• تغییرات در فشارخون و سرعت ضربان قلب

تشخیص بیماری کزاز

پزشکان می‌توانند با بررسی بیمار و جستجوی علائم و نشانه‌های خاصی، این بیماری را تشخیص دهند. البته آزمون‌های آزمایشگاهی وجود ندارد که بتواند وجود بیماری را در فرد تائید کند.

درمان بیماری کزاز

این بیماری یک اورژانس پزشکی است که به موارد زیر نیاز دارد:

• مراقبت در بیمارستان
• درمان سریع با دارویی به نام ایمونوگلوبولین کزاز انسانی (TIG)
• مراقبت از زخم‌های تهاجمی
• تجویز داروهایی برای کنترل اسپاسم عضلانی
• آنتی‌بیوتیک‌ها
• واکسیناسیون و دریافت مقادیر مورد نیاز آنتی‌بادی

همچنین بسته به اینکه عفونت چقدر جدی است، ممکن است یک دستگاه برای کمک به نفس کشیدن فرد مبتلابه این بیماری استفاده شود.

پیشگیری از بیماری کزاز

واکسیناسیون و مراقبت خوب از زخم برای کمک به جلوگیری از ابتلای به بیماری کزاز مهم است. پزشکان همچنین می‌توانند از یک دارو برای پیشگیری از این بیماری در مواردی که فرد به‌طورجدی آسیب‌دیده و از واکسن‌های کزاز استفاده نکرده است، استفاده کنند.

واکسیناسیون

به‌روز کردن دوره تزریق واکسن کزاز به شما (بعد از تکمیل سیکل واکسیناسیون در بزرگ‌سالان، تزریق به‌صورت هر ۱۰ سال یک‌بار است) بهترین راه برای جلوگیری از ابتلای به این بیماری است. حفاظت واکسن‌ها در مقابل بیماری در سراسر عمر نیست و نیاز به تزریق دوز یادآور در هر ده سال یک‌بار است. این بدان معنی است که اگر شما قبلاً واکسینه و یا دچار بیماری کزاز شده‌اید، هنوز هم باید به‌طور مرتب واکسینه شوید تا سطح بالایی از ایمنی در مقابل این بیماری را حفظ کنید. واکسن‌های کزاز برای افراد مختلف در تمام طول عمر توصیه می‌شود. همچنین ضروری یاد بگیرید که چه کسی باید واکسینه شود و در چه زمانی.

واکسیناسیون و پیشگیری از بیماری کزاز

مراقبت مؤثر از زخم‌های ایجادشده

• مراقبت فوری و خوب از زخم نیز می‌تواند در جلوگیری از عفونت به عامل بیماری و متعاقباً ابتلای به این بیماری کشنده کمک کند.
• کمک‌های اولیه را حتی در زخم‌های جزئی و غیر عفونی مثل بریدگی، خراش‌ها و یا هرگونه تاول در پوست فراموش نکنید.
• دست‌ها را اغلب با صابون و آب بشویید و یا اگر از شستشوی دست استفاده نکنید، از دستمال و پد الکلی استفاده کنید. اگر نگرانی دارید و نیاز به مشاوره بیشتر دارید، با پزشک خود مشورت کنید.